Ijselijke ontdekkingen: expedities naar de Poolzeeën in geopolitieke context (1600-heden)

Zo wit en ongenaakbaar als de poolgebieden ogen, zo kleurrijk is de groep ontdekkingsreizigers, handelaren, walvisvaarders, wetenschappers, militairen en bewoners die zich vanaf 1600 in deze ijzige omgeving ophielden. Klimaatverandering heeft de belangstelling voor die verafgelegen streken doen herleven. Het smelten van de ijskappen zal grote gevolgen hebben voor de handelsroutes, grondstoffenwinning en geopolitieke situatie. De noordwestpassage bijvoorbeeld zal de zeereis van het Verre Oosten naar Europa veel korter en dus veel winstgevender kunnen maken. Gelet op de geografische ligging en positie als handels- en doorvoerland raken deze ontwikkelingen Nederlandse belangen, zoals het recht op vrije doorvaart. De aangrenzende landen erkennen het strategisch belang van de Arctische en Antarctische wateren. Rusland zette de toon door in 2007 een vlag op de zeebodem van de Noordpool te plaatsen. Kennis van de exploratie en exploitatie van de poolgebieden in het verleden kan hedendaagse ontwikkelingen nader verklaren. Nederlanders hebben in de loop der eeuwen een opmerkelijk prominente rol gespeeld in deze regio's. De beroemde overwintering op Nova Zembla, de vermeende ontdekking van de Zuidpoolkust en de walvisvaart in de (vroeg)moderne tijd, negentiende-eeuwse wetenschappelijke expedities als symbool van nationale identiteit en vaderlandse trots, recente olieboringen door Shell en het door NWO gesubsidieerde Nederlands Polair Programma zijn enkele voorbeelden.

Studie van de Noord- en Zuidpoolgebieden vanaf de vroegmoderne tijd tot heden maakt het mogelijk om enkele belangrijke maritiem-historische thema's in interdisciplinair verband en in een mondiale context te bespreken, zoals ontdekkingsreizen, cartografie, beeldvorming, walvisvaart, poolexpedities, offshore en maritieme strategie. En wat kan modern fysisch antropologisch onderzoek bijdragen aan onze kennis van ziekten van zeventiende-eeuwse zeelieden? Dit hoorcollege sluit ook aan bij eigentijds onderzoek naar oceanen als complexen, als verbindingswegen voor het transport van goederen en mensen, als bron van economische activiteiten en als prikkel tot technologische innovaties. De extreme omstandigheden in de ijselijke wateren van de Arctis en Antarctica maken deze gebieden uitzonderlijk.

Het programma:

• 18 september 2008: Femme S. Gaastra - De geschiedenis van de Linschoten-Vereeniging
• 25 september 2008: Femme S. Gaastra - Jan Huygen van Linschoten
• 2 oktober 2008: Henk den Heijer - Johannes de Laet
• 9 oktober 2008: Sjoerd de Meer - Maritieme cartografie in de zestiende en zeventiende eeuw
• 16 oktober 2008: Michiel van Groesen - Jan Huygen van Linschoten en de familie De Bry: twee visies op Afrika en Azië rond 1600
• 23 oktober 2008: geen college
• 30 oktober 2008: Henk den Heijer - Reizen in het Atlantisch gebied
• 6 november 2008: Lodewijk Wagenaar - Oculaire inspectie. Achttiende-eeuwse ambtsreizen door VOC-dienaren in Ceylon en Zuid-India
• 13 november 2008: Maurits Ebben - Op reis met Lodewijck Huygens naar het Hof in Madrid, 1660-1661
• 20 november 2008: Peter van Zonneveld - Reizen naar Indië
• 27 november 2008: Els van Eyck van Heslinga en Perry Moree - Sailing Letters
• 4 december 2008: Femme S. Gaastra - Op reis met P.E. Tegelberg