Richtlijnen voor bezorgers van een publicatie in de reeks Werken

versie dd. 16/11/2012

Download deze auteursinstructie in Word-versie

1. Het beoordelen van een aangeboden tekst

Als een brontekst wordt aangeboden, beslist het bestuur over het al dan niet opnemen in de reeks Werken van de Linschoten-Vereeniging. Daarbij worden, conform de doelstelling van de vereniging, de volgende punten in overweging genomen:

  • Beschrijft de brontekst in het Nederlands een land- of zeereis, of een landbeschrijving?
  • Is de brontekst belangrijk, belangwekkend, illustratief voor een bepaalde historische gebeurtenis, of om een andere reden interessant als historisch document?
  • Biedt de brontekst aanknopingspunten voor historisch onderzoek naar een bepaalde persoon, periode of gebeurtenis?
  • Is de beoogde bezorger in staat een goede teksteditie te verzorgen?
  • Is de omvang van de brontekst in overeenstemming met de andere bronteksten in de Reeks Werken (minimaal circa 20.000 woorden)?

2. De Commissie van Toezicht

De bezorger van een werk zal worden begeleid door een Commissie van Toezicht (CvT), waarin ten minste een bestuurslid en een of meer deskundigen op het terrein van de brontekst zitting hebben. In het ideale geval bepaalt de bezorger in samenspraak met de CvT waar in de inleiding op de brontekst de zwaartepunten zullen liggen en welk speciaal kaartmateriaal, illustraties, tabellen en bijlagen er eventueel nodig zijn. Als het gehele manuscript gereed is, beoordeelt de CvT de inleiding en de brontekst, inclusief de annotatie en eventuele bijlagen op leesbaarheid en inhoud. De bezorger verwerkt na overleg met de CvT het commentaar. Het is niet de taak van de CvT om de transcriptie van de brontekst te controleren of om de aangeleverde teksten te corrigeren of tekstbijdragen te leveren. Het bestuurslid in de CvT volgt het drukproces. Hij ontvangt de drukproeven in CC van de Walburg Pers en controleert of de uitgave aan de 'standaarduitgave' voldoet.

3. Wijze van tekstbezorging

De brontekst (en eventuele archiefstukken die als bijlagen worden opgenomen) wordt volgens de door het Historisch Genootschap voorgestelde 'gemengde methode getranscribeerd. Eventueel kan de bezorger in overleg met de CvT voor een iets strengere of vrijere variant van deze methode kiezen. Zie voor een beschrijving van de gemengde methode de Richtlijnen voor het uitgeven van historische bescheiden, samengesteld in opdracht van het Nederlands Historisch Genootschap en van de Rijkscommissie voor Vaderlandse Geschiedenis, 6e herziene druk ('s-Gravenhage 1988). De belangrijkste ingrepen in de brontekst volgens de gemengde methode zijn:

  • afkortingen worden opgelost naar analogie van voluit geschreven vormen in het manuscript of volgens de spelling die in de tijd van de bron gebruikelijk was.
  • interpunctie wordt aangepast aan hedendaags gebruik.
  • hoofdlettergebruik volgens hedendaags gebruik.

4. Onderdelen van een Werk

Hieronder volgt een opsomming en beschrijving van de gebruikelijke onderdelen waaruit een Werk bestaat. De met een asterisk aangemerkte onderdelen zijn optioneel. Voor de paginering worden Arabische cijfers gebruikt. Als standaard dient V.A.J. Klooster en D.H.A. Kolff, Driftig van spraak, levendig van gang. Herinneringen van marineofficier D.H. Kolff (1761-1835). Werken uitgegeven door de Linschoten-vereeniging CX (Zutphen 2011).

1. Voorwerk
Titelpagina, colofon etc.

2. Inhoudsopgave

3. Woord vooraf
Korte introductie van het Werk en eventuele dankwoorden.

4. Inleiding
Hierin wordt ingegaan op de historische context waarin de brontekst is ontstaan en moet worden geplaatst. Een vast onderdeel is een korte biografische schets van de maker(s) van de brontekst. De inleiding vormt een hoofdstuk in het Werk en bevat paragrafen met koppen in klein kapitaal en subparagrafen met koppen in cursief.
Scheepsnamen en titels van boeken worden in de tekst cursief weergegeven.
De inleiding wordt voorzien van eindnoten. De noten worden doorgenummerd.

NB: De titel van de paragrafen cursief, gevolgd door een witregel.

5. Verantwoording
In de verantwoording worden de herkomst, de aard, de waarde en de huidige bewaarplaats van de brontekst beschreven. Tevens wordt aangegeven of (delen van) de bron eerder is (zijn) gepubliceerd. In het geval dat de bron een gedrukte tekst is, wordt een overzicht van alle bekende drukken opgenomen. Ook wordt de keuze voor de betreffende druk toegelicht. Ten slotte wordt uiteengezet welke transcriptiemethode is gebruikt en welke ingrepen in de tekst zijn gepleegd.
De verantwoording wordt voorzien van eindnoten. De noten worden doorgenummerd.

6. Brontekst
Getranscribeerde brontekst volgens de gekozen methode. Indien de bron gepagineerd is, dienen de oorspronkelijke paginanummers tussen rechte haken in de tekst aangegeven te worden. In de noten worden voornamelijk woorden die in onbruik zijn geraakt en onduidelijkheden in de tekst verklaard. Woorden die in het glossarium zijn opgenomen, worden de eerste maal dat zij in de tekst voorkomen van een asterisk voorzien.
De brontekst wordt voorzien van voetnoten. De noten worden doorgenummerd.

7. Bijlage(n)*
Brieven en andere documenten die een duidelijke relatie met de bron hebben.
De bijlagen worden voorzien van voetnoten. De noten worden doorgenummerd.

8. Glossarium*
In het glossarium worden vreemde of in onbruik geraakte woorden opgenomen die meer dan eenmaal in de brontekst voorkomen. Na het opgenomen woord / begrip volgt, indien te achterhalen / van toepassing, de taal waaruit het woord afkomstig is en de correcte spelling in die taal. Ten slotte volgt een vertaling of uitleg. Voorbeelden:
Kipersol: [Portugees: quitasol] zonnescherm of grote parasol.
Monteeren: uitrusten met stukken geschut.

9. Summary
Korte Engelse samenvatting (maximaal 1000 woorden) van de inleiding en de brontekst.

10. Lijst van afkortingen*

11. Geraadpleegde bronnen en literatuur

12. Lijst van afbeeldingen
Korte beschrijving van de afbeeldingen met daarachter de pagina's waarop zij zich in het boek bevinden.

13. Register op geografische, persoons- en scheepsnamen
Het register bevat persoonsnamen en geografische namen. Er kunnen eventueel ook scheepsnamen (cursief) worden opgenomen. Bij grote aantallen namen verdient het aanbeveling aparte registers voor persoons- en scheepsnamen en voor geografische namen op te nemen.

5. Onderschriften van illustraties

[nummer]. [Omschrijving illustratie in vet.] [Soort illustratie, jaartal]. [Vindplaats]

Voorbeelden:
1. De Slag bij Kamperduin, 11 oktober 1797. Schilderij door R. Dodd, 1798. Het Scheepvaartmuseum, Amsterdam 2. Dirk Hendrik Kolff staand in een sloep voor het schip Utrecht. Sepiatekening door een onbekende kunstenaar, z.j. Particuliere collectie

6. Vermelding bronnen, literatuur en wijze van annotatie

De vermelding van geraadpleegde bronnen en literatuur, en de wijze van annotatie dient te geschieden zoals beschreven in P. de Buck e.a., Zoeken en schrijven. Handleiding bij het maken van een historisch werkstuk (Baarn 2005, 10e druk). Hieronder worden in het kort de belangrijkste kenmerken weergegeven.

1. Bronnen en literatuur (onderdeel 11)

Er wordt een duidelijke scheiding aangebracht tussen bronnen en literatuur. Gedrukte bronnen worden bij de geraadpleegde literatuur vermeld.

Bij de geraadpleegde bronnen dient het volgende vermeld te worden:
Archiefbewaarplaats (voorbeeld: Nationaal Archief, Den Haag), Naam van het archief (voorbeeld: Archief Verenigde Oost-Indische Compagnie), en ten slotte het inventarisnummer en de aard van het stuk (voorbeeld: 1479, Missiven uit Ceylon, 1690).

Literatuur wordt als volgt vermeld:

a) Boeken en bronnenpublicaties:
Keay, J., The Honourable Company. A History of the English East India Company (London 1991).

b) Hoofdstuk in een bundel:
Ebert, Ch., 'Dutch Trade with Brazil before the Dutch West India Company, 1587-1621' in: J. Postma en V. Enthoven, Riches from Atlantic Commerce. Dutch Transatlantic Trade and Shipping, 1585-1817(Leiden/Boston 2003), 49-75.

c) Artikel in tijdschrift:
Boxer, C.R., 'A note on Portuguese reactions to the revival of the Red Sea spice trade and the rise of Atjeh (1540-1600)' in: Journal of Southeast Asian History, 10 (1969), 415-428.

2. Annotatie inleiding en verantwoording (onderdelen 4 en 5)

Explicatieve noten dienen tot een minimum beperkt te blijven. Zij worden alleen gebruikt als de uitleg niet past in de lopende tekst. Bron- en literatuurverwijzingen in de noten worden verkort weergeven. Bij bronnen wordt de eerste maal de archiefbewaarplaats en het archief voluit weergegeven met daarachter tussen haakjes de afkorting die in de volgende noten wordt gebruikt. Alle noten worden met een punt beëindigd.

Voorbeelden van archiefnoten, eerste en volgende malen:

Nationaal Archief Den Haag (NA), Archief Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) 1479, missive van gouverneur Van Imhoff aan Heren XVII, 6 juli 1739.
NA, VOC 1479, missive van gouverneur Van Imhoff aan Heren XVII, 20 mei 1739.

Voorbeelden van literatuurnoten:

Keay, The Honourable Company, 244.
Ebert, 'Dutch Trade with Brazil', 53.

3. Annotatie brontekst en bijlagen (onderdelen 6 en 7)

In de noten worden voornamelijk woorden die in onbruik zijn geraakt en onduidelijkheden in de tekst vertaald en/of verklaard. Alle noten worden met een punt beëindigd.
Voorbeeld: in de tekst staat het woord 'fallieren'. In de noot wordt dit woord niet herhaald, maar wel de betekenis weergegeven. In de noot staan dan: Falen.
Als het een leenwoord is uit een andere taal wordt dat eveneens in de noot vermeld. Voorbeeld: in de tekst staat het woord 'cabrijten'. In de noot staat dan: Geiten (Portugees: cabrito).
Historisch-geografische namen worden in noten in de moderne naam / spelling weergegeven.
Indien het tekstbegrip dat vereist worden ook explicatieve noten gebruikt.

7. Spelling

  • Ga uit van de laatste versie van het Groene Boekje. Woordenlijst Nederlandse Taal en Van Dale. Groot Woordenboek der Nederlandse Taal. In taalkwesties kan J. Renkema, Schrijfwijzer (Den Haag 2005) een goede raadgever zijn.
  • Voor aardrijkskundige namen, zie: Wijzer van geografische namen, door J. van Groesen en G. Verhoeven (Den Haag, 2002). Ook digitaal te vinden op de website van de Nederlandse Taalunie: www.taalunieversum.org.
  • Zet citaten tussen dubbele aanhalingstekens (" "), , niet cursief, altijd gevolgd door een noot. Citaat binnen een citaat tussen enkele aanhalingstekens. Weggelaten citaatdelen aangeven met drie puntjes tussen ronde haken (…) Interpolaties in het citaat plaatsen tussen teksthaken [ ]
  • Schrijf getallen onder de twintig voluit, evenals tientallen tot honderd, honderdtallen tot duizend et cetera. Voorbeelden: negentien, twintig, 21, honderd, 120, duizend, 1.100.
  • Geef maten, gewichten, percentages et cetera altijd in cijfers weer. Voorbeelden: 10%, 14.00 uur (niet 14:00 uur), 25 km.
  • Zet decennia voluit: de jaren dertig (niet: de jaren '30).
  • Gebruik geen gangbare afkortingen (niet d.w.z., wel: Partij van de Arbeid (PvdA), vervolgens PvdA).
  • Cursief: alle niet-Nederlandse, niet-ingeburgerde woorden; en voor woorden die u nadruk wilt geven en eigennamen van schepen.
  • Probeer bij elke naam de voorletters te achterhalen en noem deze (alleen) bij het eerste gebruik van de naam. Zeer bekende personen worden direct bij de voornaam genoemd. Geef bij relevante personen ook de leefjaren.
  • Namen van bedrijven, ministeries, verenigingen, enz. zonder aanhalingtekens, met hoofdletters als beginletters (Ministerie van Marine, Admiraliteit van Amsterdam, maar: de admiraliteit vaardigde een reglement uit).
  • Tonnage van schepen bij eerste vermelding voluit, met afkorting tussen haakjes, en vervolgens de afkorting gebruiken (vb. brutoregisterton (brt)).
  • Militaire rangen in de hoofdtekst altijd voluit schrijven, zonder hoofdletters. Let op: viceadmiraal, kapitein-ter-zee.
  • 'De'-woorden kunnen mannelijk en/of vrouwelijk zijn; raadpleeg hiervoor het Groene Boekje. Staat niet (m) of (v) vermeld, dan mag u zelf kiezen: handhaaf deze keuze consequent. Landen en steden zijn onzijdig, dus verwijzen met 'zijn'.

8. Opmaak

De bezorger ontvangt van de Walburg Pers instructies voor de opmaak (aanleveren Word-bestand, tabellen, illustraties etc.)

9. Varia

De bezorger ontvangt een auteursinstructie van de Walburg Pers waarin staat hoe het manuscript (digitaal en op papier) bij de uitgeverij moet worden ingeleverd.
De bezorger corrigeert, in overleg met de uitgeverij, de drukproeven.

Voor nadere informatie over tekstedities, zie: