Op zaterdag 16 november 2024 vindt de presentatie plaats van deel 124 in de reeks Werken van de Linschoten-Vereeniging. "Een burgerman op avontuur. Herinneringen en schetsen van de reis van Jan Jacob Bertold naar Nederlands-Indië, 1818-
1819" is bezorgd door Sjoerd de Meer.

Bertold werd geboren op het Amsterdamse eiland Kattenburg, waar veel scheepsbouwers, havenarbeiders en zeemanslieden woonden. Zijn vader, een Duitse immigrant, was broodbakker, maar Jan Jacob wilde avonturen beleven en koos voor de zee. Hij leerde het zeemansleven in de praktijk en klom op tot tweede stuurman. Hij maakte reizen naar de Oostzee, Frankrijk, Suriname en als laatste, in 1818-1819, naar Nederlands-Indië. Daarna vestigde hij zich als winkelier in tabak, thee en koffie en later als tabaksfabrikant in Amsterdam. In 1856 vertrouwde hij zijn herinneringen aan de reis naar Nederlands-Indië toe aan het papier. Het is het verhaal van een ‘burgerman’ die op elke bladzijde zondigt tegen de spellingregels, maar boeiend, eerlijk en droogkomisch schrijft. Hij bezocht onder andere Kaapstad en de omgeving van Batavia. In zijn tekst nam hij 45 aquarellen en twee tekeningen op die samen een mooi beeldverhaal vormen. Bertolds geïllustreerde reisverhaal wordt nu uitgegeven met een inleiding en annotaties. Het vormt een belangrijke bron voor de kennis van de vroeg-negentiende-eeuwse geschiedenis van de Nederlandse vaart op Indië.

Dit unieke egodocument wordt bewaard in de collectie van Het Scheepvaartmuseum te Amsterdam. Het is al ruim dertig jaar geleden ‘ontdekt’ door de bezorger, Sjoerd de Meer. Al die jaren bleef het handschrift aan hem trekken en nu verschijnt het dan eindelijk in boekvorm. Het is meteen een goede gelegenheid voor de Linschoten-Vereeniging om ook weer eens naar Het Scheepvaartmuseum te trekken.

Deze middag wordt georganiseerd in samenwerking met de Vereeniging Nederlandsch Historisch Scheepvaart Museum. Leden van de VNHSM zijn daarom ook aanwezig. Hierdoor is een rijk programma samengesteld.

Het programma ziet eruit als volgt:

10.00 uur: inloop via de hoofdingang van Het Scheepvaartmuseum en de mogelijkheid om de tentoonstellingen te zien; neemt u s.v.p. uw museumkaart of andere kortingskaart mee

12.30 uur: Ontvangst met koffie en thee

13.00 uur: Welkom door Jeroen van der Vliet, hoofd collecties, namens Het Scheepvaartmuseum en de Vereeniging Nederlandsch Historisch Scheepvaart Museum

13.05 uur: Welkom door Tristan Mostert, voorzitter van de Linschoten-Vereeniging

13.10 uur: Digitaliseren van technische tekeningen en handschriften. Lezing door Marja Goud, hoofd bibliotheek van Het Scheepvaartmuseum

13.30 uur: Het scheepje van de Linschoten-Vereeniging. Lezing door Diederick Wildeman, Linschoten-lid en senior conservator zeevaartkunde & bibliotheekcollecties van Het Scheepvaartmuseum

13.50: Mogelijkheid tot het stellen van vragen

14.00 uur: Koffie- en theepauze

14.30 uur: De ontdekking van Insulinde. Op reis in Nederlands-Indië in de negentiende eeuw. Lezing door Rick Honings, neerlandicus en als Scaliger-hoogleraar verbonden aan de Universiteit Leiden. Zijn onderzoek richt zich op de negentiende-eeuwse en Nederlands-Indische literatuur.

Het ‘prachtig ryk van Insulinde dat zich daar slingert om den evenaar, als een gordel van smaragd’. Met die woorden verheerlijkte Multatuli Nederlands-Indië in zijn Max Havelaar (1860). In de vroege negentiende eeuw, na de opheffing van de VOC, werd de Indonesische archipel bestuurd als een kolonie van Nederland. Vanaf dat moment gingen allerlei soorten reizigers op pad om Java, Sumatra en de ‘buitengewesten’ te verkennen: natuuronderzoekers, predikanten, zendelingen, taalgeleerden, ambtenaren, militairen en gelukszoekers. Zij schreven volop reisverhalen om het ‘moederland’ te informeren over het koloniale project. Hoe reisden ze in die periode door ‘Insulinde’?

In deze lezing volgen we vier negentiende-eeuwers op hun reis door de kolonie: de natuuronderzoeker Caspar Georg Carl Reinwardt, de predikant Sytze Roorda van Eysinga, de militair Nikolaas Willem Schmal en de Oostenrijkse wereldreiziger Ida Pfeiffer. Welke woorden gebruikten ze om uiting te geven aan hun ervaring van de tropen? Hoe presenteerden ze zichzelf in hun werk? En wat zeggen de publicaties van deze negentiende-eeuwers over hun manier van denken?

15.15 uur: Een burgerman op avontuur. Lezing door Sjoerd de Meer, bezorger van dit deel

15.50: Mogelijkheid tot het stellen van vragen

16.00: Aanbieding van het eerste exemplaar van Een burgerman op avontuur aan een vertegenwoordiger van Het Scheepvaartmuseum

16.15 uur: Napraten en borrel

17.00 uur: Afsluiting

De besturen van de Linschoten-Vereeniging en de Vereeniging Nederlandsch Historisch Scheepvaart Museum, de tekstbezorger en uitgeverij Walburg Pers stellen uw komst bijzonder op prijs.
Plus-leden van de Linschoten-Vereeniging kunnen hun exemplaar van Een burgerman op avontuur afhalen tijdens de borrel. Gewone leden kunnen een exemplaar aanschaffen met ledenkorting, direct of achteraf via de website van Walburg Pers. Voor de procedure hiervoor wordt verwezen naar de nieuwsbrieven van de Linschoten-Vereeniging.

Leden die de presentatie willen bijwonen, worden in verband met de catering vriendelijk verzocht zich uiterlijk 8 november aanstaande aan te melden bij de secretaris. Dat kan door inzending van de hieronder bijgevoegde antwoordstrook of per e-mail: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

 
Locatie: Het Scheepvaartmuseum, Kattenburgerplein 1, 1018 KK Amsterda

Bereikbaarheid per openbaar vervoer

• Plan je route naar Het Scheepvaartmuseum via https://9292.nl/
• Vanaf het NS-station Amsterdam Centraal is Het Scheepvaartmuseum te voet bereikbaar via twee wandelroutes: via de Oosterdokskade langs de Openbare Bibliotheek en NEMO (21 min.) of over de (drukke) Prins Hendrikkade (19 min).
  Vanaf het NS-station Amsterdam Centraal (halte IJzijde) vertrekt bus 22 richting Muiderpoortstation. Stap uit bij halte Kadijksplein.

Bereikbaarheid met de auto

• Je kunt op 10 minuten loopafstand parkeren in parkeergarage Markenhoven. Drie andere parkeergarages zijn de parkeergarages Oosterdok en Oostenburgereiland, IJ-Oever Centrum of De Loodsen. Rondom het museum zijn parkeerplekken beperkt beschikbaar op de Kattenburgerstraat en Oostenburgergracht.
• Elektrische laadpalen voor de auto vind je op Kattenburgerstraat 116 en Kadijksplein 18. Bekijk de website van Gemeente Amsterdam voor meer oplaadpunten.
• Voordelig parkeren op P+R Zeeburg , als je aansluitend met het openbaar vervoer reist. Neem Tram 26 richting het Centraal Station. Deze stopt in de buurt van het museum - halte Kattenburgerstraat. Bekijk voor meer informatie over P+R Zeeburg de website van Gemeente Amsterdam.

Toegankelijkheid
Het Scheepvaartmuseum is goed toegankelijk voor mensen met een beperking. Alle tentoonstellingen en voorzieningen zijn bereikbaar via liften. Bij het VOC-schip Amsterdam is een speciale lift geplaatst. Wanneer je het museum wilt bezoeken met een begeleider, dan heeft deze begeleider gratis toegang. Met het oog op de veiligheid van de collectie is het gebruik van scootmobielen niet toegestaan in het museum. Je kunt gebruikmaken van één van onze rolstoelen.
Vlakbij de hoofdingang, aan de Kattenburgerstraat, is een algemene parkeerplaats voor mensen met een parkeerkaart voor mindervaliden. Kijk voor meer informatie op www.toegankelijkamsterdam.nl.
Meer over toegankelijkheid lees je op deze pagina.